– Илнур Рифат улы, республика брендына әйләнгән белем биреү учреждениеһын етәкләүе үтә яуаплы миссиялыр ул?
– Мин мәғарифта осраҡлы кеше түгелмен. Быға тиклем ҡала мәктәптәрендә ябай уҡытыусынан алып директорға тиклем хеҙмәт юлы үттем. Яңы коллективҡа килгәндә, апаруҡ тәжрибә туплағайным. Балалар тәүлек әйләнәһенә йәшәгән интернат спецификаһын, әлбиттә, ҡала мәктәбенеке менән сағыштырып булмай. Йыл буйына ата-әсәләренән, тыуған йорттан алыҫ булыуға ҡарамаҫтан, ыңғай тәртибе, уҡыуҙа тырышлығы, педагогтарға ҡарата ихтирамы менән айырылып торған балаларҙың потенциалы юғары. Беҙҙең бурыс – уларҙы оло тормош юлына лайыҡлы шәхес итеп тәрбиәләп сығарыу. Талапсан, алдынғы ҡарашлы уҡытыусылар һәм тәрбиәселәр коллективы ярҙамында уҡыусылар рухлы, маҡсатлы, бер төптән булып буй еткерә.
– Һеҙ ниндәй уҡыусыны нығыраҡ хәтерегеҙҙә ҡалдыраһығыҙ: насарҙымы әллә алдынғынымы?
– Заман мәғарифында тәрбиә эшен алып барыуы еңел түгел. Бигерәк тә, яңы класс йыйылып, төрлө яҡтан балалар йыйылған осорҙа. Коллектив формалашҡанда һәр кем үҙен лидер итеп күрһәтергә теләй, ошо нигеҙҙә төрлө конфликттар тыуа. Аҙна һайын тиерлек тәртибе арҡаһында проблемалар тыуҙырған уҡыусы, әлбиттә, хәтерҙә уйылып ҡаласаҡ. Был миҫалды элекке вазифамдағы тәжрибәмдән сығып әйтәм. Ә гимназия-интернат уҡыусылары, киреһенсә, юғары уҡыу күрһәткестәре, ижади үҫешеүе, мәктәп тормошонда әүҙем ҡатнашыуы менән иҫтә ҡала. Әйткәндәй, 7 – 8-се кластарҙа балаларҙы күберәк ижади һәм рухи яҡтан үҫтерергә, яңы һәләттәрен асырға тырышабыҙ. Тап ошо осорҙа баланы күрә белеүҙең һөҙөмтәһе киләсәктә ҙур буласаҡ.
Бөгөн “Үргә ос” проекты өсөн гимназия эксперименталь майҙансыҡ булып тора. Иң ҡыуаныслыһы: балалар әлеге проектҡа ярашлы түңәрәктәргә оло теләк менән йөрөй. Мәҫәлән, юғары класс уҡыусылары автомәктәптә уҡый. Улар 18 йәше тулыу менән машина йөрөтөү тураһында танытма аласаҡ.
Гимназия-интернаттың бай тарихына сығарылыш уҡыусыларының ғына түгел, уҡытыусыларҙың исемдәрен дә алтын хәрефтәр менән яҙырға мөмкин. 75 йылда төрлө быуын уҡытыусылары, гимназия данын күтәреп, балаларға төплө белем биреп эшләй. Уларҙың исеме уҡыусылары күңелендә мәңгегә уйылған. Бөгөн Рәсәй һәм Башҡортостандың педагогик һөнәри конкурстары еңеүселәре, гранттар эйәләре, РФ-ның, БР-ҙың мәғариф алдынғылары һәм отличниктары Рәсимә Алламоратова, Гөлдәр Әхмәтова, Гөлсәсәк Ҡылысова, Гөлнара Белоногова, Лилиә Ғабдуллина, Зөлфиә Зиннәтшина, Зифа Искәндәрова, Альбина Кайбышева, Әлиә Мәхмүтова, Рәйлә Хилажева, Гөлнара Рамазанова, Римма Тимербулатова, Сәкинә Тотманова, Динә Фазылғаянова, Рәйлә Юнысова, Айгөл Мырҙашева, Альбина Ғәлина, Лилиә Әминева, “БР-ҙың йәш педагогы” гранты эйәһе Илнур Зәйнетдинов юғары уҡыу йорттары менән бәйләнеш булдырып, эҙмә-эҙлекле эш алып бара, һайлаған һөнәренән йәм табып, сәмләнеп, тыуған мәктәбенә тоғро хеҙмәт итә. Ә уҡыусылары берҙәм дәүләт имтихандарында йөҙ мәрәй йыйған педагогтарға килгәндә, улар – Әмир Ғәлекәев, Илнур Зәйнетдинов, Фая Мөхәмәтвәғизова, Гөлнара Рамазанова. Шулай уҡ Әлфиә Миһранова, Альбина Насирова, Әминә Баймөхәмәтова, Илшат Шакиров кеүек эшһөйәр уҡытыусылар менән алдынғы был белем усағы. Ә йәш уҡытыусыларҙан Рөстәм Көмөшбаев, Резеда Шәрәфетдинова, Айгөл Мөхәмәтйәнова үҙ фәнен яратып, илһамланып өйрәтә.
Бында һәр педагог ғүмерен гимназияға бағышлай, ваҡытын, көсөн йәлләмәй. Улар белем яғынан ғына түгел, башҡорт телен, рухын һаҡлап ҡалыу өсөн дә ең һыҙғанып эшләй, кәрәк икән, уның өсөн көрәшергә лә, яҡлап сығырға ла ҡурҡмай.
Тәрбиәселәр – икенсе әсәйҙәр
Гимназия-интернатта барлығы 44 тәрбиәсе эшләй: класс менән эшләүсе, ял көндәрендә һәм төндә балаларҙы ҡараусылар. Уларҙың эше баһалап бөткөһөҙ һәм оло маҡтауға лайыҡ. Балаларға маяҡ булып тороусы Минзәлә Шәрипова, Римма Нәбиева, Римма Иҫәнбаева, Фәнүрә Бәхтегәрәева, Ғәйшә Хәйруллина, Таңһылыу Бикмуллина, Фәүзиә Шафиҡова, Рәзилә Өмөтбаева егерме йылдан ашыу ғүмерен йәш быуынды тәрбиәләүгә арнаны. Ошо йылдар эсендә күпме бала уларҙың аҡыллы кәңәштәрен, фатихаһын алып, оло тормош юлына аяҡ баҫты. Шулай уҡ Дилара Ғәбитова, Гөлнара Вахитова, Фәнзилә Яҡупова, Ләйлә Әбилова, Алһыу Иссурина балаларҙың проблемаларын үҙенекеләй күреп хәл итешә, уртаҡлаша һәм уларҙың ныҡлы таянысына әйләнгән.
Тәрбиәсе эше тәү ҡарашҡа ғына бик ябай һөнәр кеүек. Ауыр һәм яуаплы тәрбиәсе эшен оҙаҡ йылдар дауамында бик һирәктәр генә алып бара ала. Бының өсөн түҙемле булыу, балаларҙы яратыу мөһим. Ипле, тыныс холоҡло тәрбиәсе балаларының һәр яҡшы эшенә ҡыуанып, яңылышлыҡтарына борсолоп, хаталарын төҙәтеп, наҙлы ҡарашы, йылы һүҙҙәре менән уларҙың күңеленә юл һала ала. Интернатҡа уҡырға килгән балаларға тәүге тормош дәрестәрен, ятаҡта йәшәү тәртибен, санитар-гигиена талаптарын, үҙеңде тотоу ҡағиҙәләрен дә тәрбиәсе өйрәтә. Ата-әсәһен, тыуған ауылын һағынып илаған балаларҙың эргәһендә булып, уларҙы ташламаған, йомшаҡ ҡулдары менән баштарынан һыйпаған, арҡаһынан һөйгән, ҡосағына алған кеше лә ул тәрбиәсе.
Ниндәй генә темаларға класс, тәрбиәүи сәғәттәр, әңгәмәләр, асыҡ һөйләшеүҙәр, оло шәхестәр һәм башҡа күренекле кешеләр менән осрашыуҙар үткәрмәй?! Ул ойошторған экскурсиялар, походтар, сәйәхәттәр һуң?! Ошондай сараларҙа балалар айырыуса бер-береһенә, тәрбиәсегә нығыраҡ яҡыная, берҙәм, ойошҡан коллектив барлыҡҡа килә.
Гимназиянан ҡатмарлы тормошҡа әҙер булған, аҡыллы, мәҙәниәтле, тәрбиәле шәхестәр үҫеп сыға. Ә был – тәрбиәсенең эш һөҙөмтәһе. Уҡыусыларының тәрән белем алып, тормош үрҙәрен яулауында, илгә, халыҡҡа кәрәкле, төрлө өлкәлә үҫешкән кешеләр булып формалашыуында, үҙ ғаиләһен, шәхси тормошон икенсе планға ҡалдырып, эшенә мөкиббән киткән Тәрбиәсенең роле бик ҙур.
***
Төрлө мәғариф сараларында “гимназистар”ҙы күҙҙәре уттай янып тороуынан әллә ҡайҙан уҡ танырға була. Һәләтле балаларҙы асыҡлау, уларҙың ижади мөмкинлектәрен тормошҡа ашырыуға булышлыҡ итеү, уҡыусыларға төрлө өлкәләрҙә, шул иҫәптән ғилми-тикшеренеү эшмәкәрлегендә үҙҙәрен күрһәтеү өсөн, төрлө түңәрәктәрҙән тыш, Кесе фәндәр академияһы ойошторолған. Был эште 2001 йылда Ғилман Ҡашҡаров башлап ебәрә. Артабан Зифа Искәндәрова дауам итһә, бөгөн академияны Альбина Ғәлина етәкләй.
Тырыш, талапсан уҡытыусы Альбина Кайбышева етәкләгән “Аҡ ҡауырһын” әҙәби түңәрәге тарихы интернат асылған осорға барып тоташа. Республиканың матбуғат, радио-телевидениеһында эшләүсе билдәле журналистар, күренекле яҙыусылар, шағирҙар тәүге ижади емештәрен ошо түңәрәктә ижад итеп, ҡәләмен һынаған, тәжрибә туплаған. Башҡортостандың халыҡ шағиры Рәми Ғарипов та был түңәрәктә ихлас шөғөлләнә, хис-тойғоға бай тәүге шиғырҙарын ижад итеп кенә ҡалмай, түңәрәктең ҡулъяҙма журналын, гәзит сығарыу эшен дә алып бара.
Йылдар үтеү менән, бында шөғөлләнеүселәр һаны кәмемәй. 2004 йылдан алып түңәрәк “Аҡ ҡауырһын” тип атала башлай. Ҡайһы берәүҙәр “Аманат” журналы, “Йәншишмә” гәзитенең йәш хәбәрсеһе тигән маҡтаулы исемгә, мәктәптең Рәми Ғарипов премияһына лайыҡ булды.
Йыр кешегә ҡанат ҡуя, йәшәүгә йәм өҫтәй, күңелгә бөтмәҫ илһам бирә, бер аҙ һағышландыра ла, сәләмәтлеккә лә ыңғай тәьҫир итә. Бер йөрәктә тыуған йыр мең йөрәкте ҡуҙғытып, йәндәрҙе таҙартыу, йөрәктәрҙе сафлау көсөнә эйә. Гимназия-интернаттың “Гәлсәр” хор ансамбле 2016 йылда төҙөлә. Төрлө йәштәге уҡыусыларҙан торған хор сафы йылдан-йыл тулылана бара. Ансамбль етәксеһе Айгөл Ишбаева менән концертмейстер Альбина Закирова – үҙ эшенә мөкиббән бирелгән, сәнғәткә ғашиҡ педагогтар. Репертуарҙа, башҡорт халыҡ йырҙарынан тыш, башҡорт композиторҙарының музыкаль әҫәрҙәре, халыҡ йырҙарының эшкәртелгән варианттары ла бар. Шулай уҡ ансамбль тарафынан рус, сит ил композиторҙарының классик һәм популяр әҫәрҙәре лә яратып башҡарыла. Гимназияла үткән бөтә сара хор башҡарыуында Рәсәй һәм Башҡортостан гимндары менән башланып китә.
Өс йылда ансамбль, төрлө кимәлдәге конкурс-фестивалдәрҙә ҡатнашып, лауреат һәм дипломант исемдәрен алырға ла өлгөрҙө, коллектив Волга буйының иң яҡшы өс мәктәп хоры иҫәбенә инде.
Ҡыҫҡаһы, “Гәлсәр” – гимназияның исеме есеменә тура килеп торған аҫылташы, ғорурлығы.
Уҡыусылар “Аҡйондоҙ” халыҡ бейеүҙәре ансамблендә бейей-бейей оҫтара. 2004 йылда Әнүәр Шафиҡов нигеҙ һалған ансамбль республика конкурстарында еңеүсе булып дан яуланы, солистары “Байыҡ” телевизион конкурсында бер нисә тапҡыр юғары оҫталыҡ күрһәтте.
Гимназия-интернат – ЮНЕСКО-ның ассоциациялы мәктәптәре иҫәбендә. Инглиз теле уҡытыусыһы Рәйлә Хилажева етәкселегендә уҡыусылар педагогтар менән бергә төрлө халыҡ-ара проекттарҙа ҡатнаша һәм еңеү яулай. Был йүнәлеш балаларҙы ижади һәм мәҙәни аралашыуға, йәш таланттарға төрлө яҡлап үҫергә мөмкинлек бирә.
Башҡорт иле эсендәге бәләкәй башҡорт дәүләте ул Рәми Ғарипов исемендәге 1-се республика башҡорт гимназия-интернаты. Милли мәктәптәр араһында алдынғы булып, бар яҡтан өлгө күрһәтеү өсөн бында йәше-олоһо көс һала. Башҡаса булыуы мөмкин түгел, сөнки тиҫтәләрсә йыл буйына ныҡлы йола йәшәй: беренселәр позицияһынан ситкә тайпылырға ярамай!
Киләсәктә лә милләтемде, моңомдо һаҡлаған ғәзиз йорт булып ҡал, гимназия!