Мутлашыусылар тоҙаҡ ҡора

Мутлашыу – бөгөн иң таралған милек енәйәттәренең береһе. Кеҫә теле­фонына, яҡынығыҙ аварияға осраны, тиҙ арала аҡса кәрәк, тип шылты­ра­тыуҙар йәки пенсионерҙарға “собес”­тан килеп иҫке аҡса купюраларын яңыға алмаштырыу осраҡтары – бындай енәйәт схемалары инде һәр кемгә билдәле. Әммә еңел аҡса эшләү юлын эҙләү­се­ләр бер урында тапанмай, алдашыуҙың яңы ысулдарын табып ҡына тора. Мәкерле уйҙарын тор­мошҡа ашырыу өсөн улар заман технологиялары – интернет, социаль селтәрҙәрҙе лә ҡул­лана.

l бер ваҡытта ла таныш бул­ма­ған ке­ше­гә аҡса күсермәгеҙ;

l тикшерелмәгән һәм билдәһеҙ сайт аша билет, тауар һатҡан һәм башҡа хеҙмәттәр күрһәткәндәргә мөрәжәғәт итмәгеҙ;

l әгәр ҙә телефонға яңы симка ҡу­­йып, оҙаҡ ваҡыт иҫкеһе менән файҙа­ланмаһағыҙ, ул номерға тоташ­ты­рылған мобиль банкты һүндерегеҙ;

l бүләк отоу тураһында йәки баш­ҡа ошондайыраҡ мәғлүмәт килһә лә, аҡса күсермәгеҙ;

l электрон янсыҡҡа, иҫәпкә һәм кеҫә телефонына аҡса күсермәгеҙ, һа­тыусы менән үҙегеҙ күҙмә-күҙ осра­шы­ғыҙ, танышығыҙ;

l мобиль банк хеҙмәте тоташты­рыл­ған төрлө операциялар үткәреү мөмкинлеге булған телефондарға (Android, Baba, IOS) вирустан һаҡ­ланыу программаһын урынлаш­ты­рығыҙ, ә иң яҡшыһы – интернетҡа сығыу мөмкин­леге булмаған теле­фон­дарға ғына тоташ­тырығыҙ;

l “Мин аварияға эләктем, йә­йәү­ле зыян күрҙе”, “Полиция хеҙ­мәт­кәрҙәре ҡулға алды” тигән йөк­мәткеле смс-хәбәрҙәр һәм шылтыратыуҙар буйынса аҡса күсермәгеҙ. Ул номерға үҙегеҙ шылтыратмағыҙ, банкоматҡа барма­ғыҙ. Уғры талап иткән опера­цияларҙы үтәмә­геҙ. Бындай осраҡта туғанда­рығыҙға, яҡын кешегеҙгә шылтыратып, хәлде асыҡлағыҙ;

l һеҙ һатырға теләгән әйберҙе алыр­ға булып, аванс күсерәм, тип әйтһәләр ҙә, банк операцияһын үтәү өсөн бер ваҡытта ла картағыҙҙың һандарын һәм башҡа мәғлүмәттәрҙе бирмәгеҙ;

l әгәр ҙә банк картаһын юғалт­һа­­ғыҙ, тиҙ арала һеҙҙе хеҙмәт­лән­дергән банкка хәбәр итеп, картағыҙҙы яптырығыҙ.