Мәңгелеккә юл...

Һүҙ юҡ, ауылда фельдшер булыу – яуаплы бурыс. Төн тип тормайһың, халыҡ ярҙамға мохтаж икән, кәрәк-ярағыңды алаһың да ярҙамға ашығаһың. Бәпәй көтәләрме, йөрәк өйәнәге борсоймо – уныһы һинең һөнәри булдыҡлылығыңдан күренә, урында ғына ярҙам күрһә­тәһеңме, әллә район үҙәгенә алып китәһеңме – яуаплылыҡ һинең ѳҫтә.

Балтас районының иң матур ауылына фельдшер вазифаһына тәғәйенләйҙәр йәш белгесте. Башҡорт, удмурт, татар, мари, рус бер туғандай татыу көн күрә. Аптырайһы юҡ, башҡорт ҡыҙы Менәүәрә татарса ла, удмуртса ла иркен һөйләшә. Ауылды ярата ул, эшһөйәр халҡын үҙ итә. Ғүмер иһә аҡҡан һыу кеүек үтә тора. Бына ошолай ике йыл матур ғына үтеп китә.

Тик 1941 йылдың июле донъя­ны һелкетә – Көнба­йыш­тан немец-фашист илбаҫарҙары иле­беҙгә баҫып инә. Тыныс хеҙмәт иткән халыҡ аптырап ҡала. Менәүәрәнең атаһы Фазылбәк Ҡорбанов һуғышҡа тиклем колхоз рәйесе урын­баҫары булып эшләй. 1941 йылдың 22 сен­тябрендә фа­шистарға ҡаршы һуғышҡа китә. Фазылбәктең ҡустыһы ике ай алдан ғына дошманға ҡаршы яуға киткән була. Ағаһы дошманға ҡаршы ни бары ике ай көрәшә, ә Фәтихйәндең батырҙарса һәләк булыуы тураһындағы хәбәр бер айҙан килеп етә.

Бер-бер артлы килгән был ҡайғылы хәбәрҙәр Менәүәрәнең йөрәгенә ҡан һауҙырып, дош­манға нәфрәтен арттыра. Фронтҡа ебәреүҙәрен һорап ул хәрби комиссариатҡа бара.

– Ебәрһәгеҙ ҙә барам, ебәр­мәһәгеҙ, ҡасып китәм, минең урыным фронтта, туғандарым өсөн үс алаһым, Тыуған илде һаҡлайһым бар! – тип һүҙендә ныҡ тора ҡыҙ.

Фронтҡа үҙ ихтыяры менән ки­тергә теләгәндәр күп була Балтаста. Райондан яуға киткән 82 батыр ҡыҙҙың 80-енә иҫән-һау ҡайтырға насип була.

Менәүәрәне 1942 йылдың 3 майында һуғышҡа алалар. Хәр­би бәрелештәр барлыҡ йүнә­лештә лә ҡот осҡос юғал­тыуҙар менән дауам итә. Менә­үәрәнең хәрби бурысы – яра­ланған һалдаттарҙы пуля ямғырынан алып сығыу. Яугирҙәрҙең яраларын бәйләй, уларҙы госпи­талгә оҙата, үҙе землянкаға ашыға. Унда – ауыр яралылар. Сираттағы һөжүм ваҡытында яралылар һаны тағы ла арта. Ашыға, өҙгөләнә шәфҡәт туташы. Күп ҡан юғалтҡандар ҙа бихисап була.

1942 йылдың 25 сентябрендә була был мәхшәр. Блиндаждан сығыуға Менәүәрә яралылар урынлашҡан землянкаға дош­мандың “Тигр” танкыһы яҡы­най­ғанын күреп ҡала. Гранаталар бәйләмен бер яралы һал­даттан тартып ала ла бөтә көсөнә дошман танкы аҫтына ташлана. Бары тик бер нисә секунд... Ата­һының, ағаһының үлеменә яуап итеп, бөтә нәфрәтен, асыуын ошо танктағы дошман­дар­ҙан ала. Менәүәрәгә ни бары 19 йәш була. Бына шулай комсомол ойошмаһы һәм Коммунис­тар партияһы ысын патриоттарҙы күпләп тәрбиәләгән.

Менәүәрәнең батырлығына, йәшәүенең һуңғы минуттарына шаһит булған шәфҡәт туташ­тарының һөйләгәндәренән сығып, журналист А. Кулагина “Медики Башкирии в боях за Родину” (Өфө. Полиграфкомбинат, 1995) тигән китабында түбәндәгеләрҙе яҙа: “Менәүәрә Фазылбәк ҡыҙы Фазылбәкова 1923 йылда тыу­ған, милләте – башҡорт, Балтас районының Иҫке Ураҙай ауылынан. Һуғышҡа тиклем Шауъ­яҙы ауылында фельдшер булып эшләй. Һуғышҡа үҙ те­ләге менән китә. Ростов өлкә­һенең Скацерск ауылы янында немец танкыһына гранаталар бәйләме менән ташлана һәм батырҙарса һәләк була...”

Батырҙар яҙмышы аяныс, ләкин улар тураһында иҫтәлек мәңгелек. Былтыр ауылдың уртаһында сылтырап аҡҡан кө­мөш һыулы шишмәгә “Менәүәрә шишмәһе” тигән исем бирелде. Туғандары, яҡындары йыйылып, Менәүәрәне иҫкә алды. Был байрамға батырҙың инде 92 йәшкә еткән һеңлеһе Фәниә апай ҙа килгәйне.

Ауылдаштары алдында күптәр үҙҙәренең ҡаһарман яугир ҡыҙы – Менәүәрә тураһында йылы һүҙҙәр әйтте. Батырҙар­ҙың даны мәңгелек булыуы сағылды был сығыштарҙа. Ирекһеҙҙән хәтергә дүрт тапҡыр Советтар Союзы Геройы, маршал Г. К. Жуковтың һүҙҙәре иҫкә төштө: “Бөйөк Еңеүҙе ябай һалдаттар үҙ елкәләрендә алып ҡайтты”. Эйе, уларҙың береһе – мәңге 19 йәшлек башҡорт ҡыҙы Менәүәрә Фазылбәкова. Уның тураһында иҫтәлек мәңгелек. Хәтер даръяһы сикһеҙ...

Ауылдаштары Менәүәрәгә район үҙәгендәге Дан аллея­һында уның һуңғы хәрәкәттәрен тасуирлаған миҙгелдәрҙе сағыл­дырған скульптура ҡуйырға ниәтләнә. Бөйөк Еңеүҙең 75 йыллығын тейешле дәрәжәлә үткәреү – көнүҙәк мәсьәлә. Бер кем дә онотолмаһын!

Балтас районы