Профессор яҡташтары менән осрашты

Айҙарәлеләр үҙ ауылдары тураһында хәтерҙе ҡәҙерләп һаҡлай. Унда тыуып үҫкәндәр араһында киң билдәле шәхестәрҙең бихисап булыуы менән ғорурлана. Улар араһында - иҡтисади фәндәре докторы, профессор Мөхәмәт Сәғетдинов та бар.

Күптән түгел ул йәнә тыуған ауылында булды. Килгән һайын Мөхәмәт Сәғетдинов бала саҡтан ҡәҙерле тыуған еренең тәбиғәтенә һоҡланып туя алмайҙыр, моғайын. Уның менән бергә тормош иптәше Фәнисә Заһит ҡыҙы һәм Өфөлә йәшәгән һеңлеһе Фәилә Шәмсетдин ҡыҙы ла килгәйне. Яҡташтар менән осрашыу ауыл мәҙәниәт йортонда үтте. Бик ҡыҙыҡлы аралашыу булды.

Мөхәмәт Шәмсетдин улы (ағымдағы йылдың 26 мартында уға 83 йәш тула) үҙенең автобиографик характерҙағы «Жизнь в эпоху перемен» тигән китабын баҫтырып сығарыуы тураһында әйтте. Унда ул тормош юлы (шул иҫәптән ауылдағы бала саҡ һәм үҫмер йылдары тураһында), иптәштәре, хеҙмәттәштәре, остаздары, биләгән вазифалары тураһында ентекле һөйләй.

Әйҙәгеҙ, беҙ ҙә ҡыҫҡаса ошо юлдан үтәйек. Һуғыш һәм һуғыштан һуңғы йылдарҙағы бөтә Совет халҡыныҡы кеүек үк, уның да бала сағы аслыҡта һәм яланғаслыҡта үтә. Айҙарәлелә башланғыс, һуңынан күрше Артюховка ауылында - ете йыллыҡ мәктәптәрҙе тамамлай. 8 класҡа 2-се Стәрлебаш урта мәктәбенә бара, әммә уҡыу хәрби хеҙмәткә саҡырылыу сәбәпле өҙөлә. Мөхәмәт Сәғетдинов Тымыҡ океан флотында Владивостокта хеҙмәт итә. Ҡайтҡас, ул бер йылда урта мәктәпте тамамлай һәм шунда уҡ ситтән тороп Бөтә Союз финанс-иҡтисад институтына уҡырға инә. Район финанс бүлегендә инспектор, мөдир булып эшләй. Һуңынан һигеҙ йыл Стәрлетамаҡ ҡала финанс бүлегенә етәкселек итә. Бынан Өфөгә күсенә. Шуны ла билдәләп үтергә кәрәк, ҙур таланты һәм шундай уҡ эшһөйәрлеге М.Сәғетдиновҡа тағы ла юғарыраҡ үрләргә ярҙам итә. Шулай уҡ «Башспецнефтестрой» тресы баш экономисы, «Башнефтезаводстрой» тресы управляющийы урынбаҫары, Башҡортостандың финанс министрының беренсе урынбаҫары, Өфө ҡала финанс бүлеге мөдире булып эшләй. Ун йыл Мөхәмәт Шәмсетдин улы Башҡортостан Милли банкына етәкселек итә. Хөкүмәт, республика Президент Советы ағзаһы була.

Иҡтисад фәндәре докторы, профессор М.Сәғетдиновтың дүрт тиҫтәнән ашыу ғүмере Өфө дәүләт авиация техник университетына, дөрөҫөрәге, уның иҡтисад факультетына бәйле. Бында ул уҡытыу эше алып бара. Кандидатлыҡ диссертацияларын яҡлау буйынса диссертация һәм ғилми советтар ағзаһы була. Ул 155 ғилми баҫма баҫтырып сығара. Баҫылған хеҙмәттәре араһында 24 китап бар - уларҙың бишәүһе уҡыу әсбаптары һәм 19ы - монография.

Мөхәмәт Сәғетдиновтың ғилми даны хатта илебеҙ сиктәрендә, Европала танылыу яулай. Уның эштәрен 1994 йылда Швейцарияла Халыҡ-ара банк форумында күрәләр. Шул уҡ йылда ул Варна ҡалаһында (Болгария) Халыҡ-ара Академия конгресында ошо тема буйынса доклад менән сығыш яһай. Бер нисә айҙан ошо Халыҡ-ара Академияның ағза - корреспонденты була. Ә 1997 йылда инглиз гәзиттәренең береһе уның ғаилми мәҡәләһен баҫтырып сығара. Мөхәмәт Шәмсетдин улы шулай уҡ Рәсәй Тәбиғи фәндәр академияһы ағза - корреспонденты итеп һайлана. Шулай итеп, яҡташыбыҙ республиканың ғына түгел, тотош илдең ғорурлығына әүерелә.

Тағы бер мөһим мәл. Ҡайҙа ғына, кем булып эшләүенә ҡарамаҫтан, Мөхәмәт Шәмсетдин улы бер ваҡытта ла тыуған ерен онотмай, яҡташтарының (айҙарәлеләрҙең генә түгел) ихтыяждарын, үтенестәрен кире ҡаҡмай. Күптәр бөгөн дә ошондай изгелеге өсөн уға рәхмәт әйтеүен дауам итә.

Һигеҙ йыл элек яҡташтары уны тарихсы булараҡ та белә. Тыуған яғына сикһеҙ һөйөүе М.Сәғетдиновты ошо ауыл тарихы тураһында китап яҙырға этәрә. Әйткәндәй, уны яҙыу өсөн ул материалдарҙы Мәскәү ҡалаһында Рәсәй дәүләт боронғо акттар, Башҡортостандың Үҙәк һәм Ырымбур өлкәһе дәүләт архивтарында өйрәнә.

Күптән түгел ауыл мәҙәниәт йортонда үткәрелгән осрашыу ҡыҙыҡлы формала үтте. Был сара ҡыҫҡа спектаклдән башланды, унда Мөхәмәт Сәғетдиновтың сабый сағынан эпизод күрһәтелде. Шулай уҡ айҙарәлеләрҙең яҡташы, ә хәҙер Стәрлетамаҡ ҡалаһында йәшәүсе Гүзәл Әхтәмова сараны ҙур оҫталыҡ менән алып барҙы. Нуршат Хәбибуллин, Ленар Ғәфиәтуллин, Наталья Мусина һ.б. моңло йырҙар башҡарҙы. Осрашыу барышында сығыш яһаған мәҙәниәт бүлеге начальнигы Рәйфә Ғәлиева, Айҙарәле ауыл биләмәһе башлығы Сабирйән Хәкимов, ауыл имамы Хәлит Кәлимуллин һәм башҡалар Мөхәмәт Шәмсетдин улының эшмәкәрлеге тураһында ҙур хөрмәт менән һөйләне, уға һәм Өфөнән килгән башҡа ҡунаҡтарға киләсәктә иң изге теләктәр белдерҙе. Йәғәфәр Хисмәтуллин (Айҙарәле ауылында тыуып үҫкән, әле Стәрлебашта йәшәй) ошондай уҡ йылы һүҙҙәрҙән һуң уға М.Аҡмулла исемендәге фондтың Рәхмәт хатын тапшырҙы.

Ирле-ҡатынлы Сәғетдиновтар һәм Фәйлә Шәмсетдин ҡыҙы осрашыуға килгәндәрҙең барыһына ла рәхмәт белдереп, яҡташтарына һәм ҡунаҡтарға изге теләктәр белдерҙе. Сара өҫтәл артында хуш еҫле сәй эсеп, ихлас аралашыу менән тамамланды. Был осрашыу унда ҡатнашыусыларҙың хәтерендә бик оҙаҡ һаҡланыр әле.