Ал миләш тәлгәштәре

- Йылдың һәр миҙгелендә тәбиғәтте бик яратам, - тине миңә 2008 йылда Флүрә Хәлиуллина-Сәлимова, уны тыуған көнө менән ҡотларға килгәс. Уға шул саҡта 75 йәш тулғайны.

- Тәбиғәттең матурлығын әйтеп аңлатып булмаһа ла, аңлатып ҡарағы килә бит әле, - тип дауам итте ул. - Уй-фекерҙәр аша тәбиғәтте кешенең ғүмере, эске донъяһы менән сағыштырып ҡарағы килә.

Әйткәндәй, мәктәп йылдарында уҡ яҙған уның тәүге новеллаһының береһе «Миләш» тип атала. Баҡса емешенең алһыу, бешкән тәлгәштәренә ҡарап, йәш автор кешелек тормошоноң мәғәнәһе, матурлығы тураһында фекер йөрөтә. Был ҡаурый ҡәләм тирбәтеп маташыу ғына түгел, беҙҙең йәшәйешебеҙгә төплөрәк ҡарарға тырышыу ҙа булғандыр, бәлки. Һуңынан бындай уйланыуҙар ысынлап та юғары ынтылыш ала. Был һүҙҙәрҙә бер ниндәй ҙә пафос юҡ. Уның ғүмере - шул миләш тәлгәштәре кеүек, унда әскелтем, ауыҙҙы бөрөштөргән әсе һәм шул уҡ ваҡытта татлы тәм дә бар. Уның үҫмер сағы үҙ яйы менән бара. Ете йыллыҡ мәктәптән һуң тыуған Әмир ауылында хат ташыусы булып эш башлай. Һәм ҡапыл көтөлмәгән бәхетһеҙлек арҡаһында ул тотош ете йылға түшәккә ята. Кешенең шундай күңел торошон күҙ алдына килтерә алаһығыҙмы? Әммә Флүрәнең ҡанаттары һынмай. Һынауҙарҙы лайыҡлы үтә. Өйөнә ҡыҙҙы уҡытырға килгән уҡытыусылар ярҙамы һәм үҙенең ғәйәт ҙур ныҡышмалылығы арҡаһында 25 йәшендә булһа ла 1-се Стәрлебаш урта мәктәбен тамамлай ул. Ә табиптарҙың оҫталығы арҡаһында, барлыҡ ауырлыҡтарҙы еңеп, йәнә аяғына баҫа. Артабан - Тормай, Хәлекәй ауылдарында эшләй, Стәрлетамаҡ мәҙәни-ағартыу училищеһында белем ала. Ҡырмыҫҡалы район мәҙәниәт йортона художество етәксеһе итеп эшкә ебәрәләр. Оҙаҡламай урындағы радиотапшырыуҙар бүлегенә эшкә күсә. Бында, Ҡырмыҫҡалыла, журналист Таһир Сәлимов менән тормошон бәйләй. Әйткәндәй, ул республикала билдәле журналист була. Артабан бер нисә йыл Ғафури районында эшләйҙәр.

1971 йылда Стәрлебашҡа күсенәләр. Был ғаилә һуңынан район журналистикаһында яҡты эҙ ҡалдыра. Сәлимовтың таланты гәзиттә сағыу балҡый. Оҙаҡ һәм тотороҡло балҡый. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, 1986 йылда, 59 йәшендә ваҡытһыҙ вафат була.

Ә Флүрә Хәмәтғәли ҡыҙы урындағы радиола һөҙөмтәле эшләй. Уның сәләмәтлеге менән командировкаларға йөрөү еңел булмай. Әммә йөрөй. Ауылдарҙа була. Кешеләр менән осраша. Баҫыуҙарҙа, фермаларҙа, оҫтаханаларҙа, мәктәптәрҙә, ветерандарҙың ғаиләләрендә булып, шунда уҡ, оператив рәүештә, урындан йәнле материалдар әҙерләй. Тормош иптәше лә уға радиотапшырыуҙар әҙерләргә ярҙамлаша. Шул уҡ ваҡытта ул ижад менән дә мауыға башлай.

- Флүрәнең татар телендә бик яҡшы хикәйәләре бар, - ти торғайны ҡайһы саҡ Таһир Сәлимов. - Уларҙы республика баҫмаларына ебәрергә кәрәк тим, әммә ҡыймай.

Әммә күпмелер ваҡыттан уның хеҙмәттәрен тотош республикала уҡый башлайҙар. Уның хикәйәләре, нәҫерҙәре «Кызыл таң» гәзитендә, һәм башҡа баҫмаларҙа донъя күрә. Ә был, килешерһегеҙ, ижади ҡаҙаныш, күңел эше була.

Уның китаптары ла донъя күрә. Ә 2007 йылда Башҡортостан «Китап» нәшриәте Флүрә Хәмәтғәли ҡыҙының новелла, шиғырҙар һәм хикәйәләр йыйынтығын баҫтырып сығара. Шул уҡ йылда уның «Якты таңнарга карап» роман-эссеһы («Навстречу светлой заре») донъя күрә.

Шул октябрь айындағы осрашыу ваҡытында ул тағы бер шатлыҡлы яңылыҡ менән уртаҡлашты: уның яңы хикәйәһен «Кызыл таң» гәзитендә баҫтырғандар. Минутлыҡ йылмайыу үтә, әммә Стәрле тауындағы көҙгө биҙәктәрҙән, алтын төҫкә мансылған япраҡтарҙың шыбырлауынан, зәңгәр күк йөҙөнән, таныштар һәм яҡындар менән осрашып, әңгәмәләшеүҙән, һәм, дөйөм алғанда, тормоштан шатлыҡ хистәре ҡала.

Нәҫерҙәре бигерәк матур килеп сыға, тиҙәр ине стәрлебаштар. Был турала юҡҡа ғына әйтмәҫтәр ине. Тимәк, ысынлап та, шулай булған. Әҫәрҙәрендә - шатлыҡ-тулҡынланыу, ҡайғы-хәсрәт тә, кеше күңеле, уның ғәмәлдәре һәм уй-фекерҙәре, тәбиғәт аша теге йәки был күренешкә ғәҙәти булмаған ҡараш, бер һүҙ менән әйткәндә, тормош мәғәнәһе бар. Дөйөм алғанда, күңел ҡылдарын тирбәтә. Беҙ уның уңайлы фатирында бергә эшләгән йылдарҙы, эпизодтарҙы, ваҡиғаларҙы, журналист эше буйынса хеҙмәттәштәребеҙҙе иҫкә төшөрөп ултырҙыҡ. Был осрашыу шатлыҡлы ла, бер аҙ моңһоу ҙа булды. Нимә эшләйһең, тормошта һәр ваҡыт быға ла, тегегә лә сәбәптәр табылып торалыр, моғайын.

Өҫтәлдә ул йыйған аҡ астраларҙан гөлләмә тора ине. Улар араһында - ал миләш тәлгәштәре. Тәҙрә төбөндә - гөлдәр. Ул сәскәләрҙе бик яратты. Бәләкәй саҡтан уҡ сәскәләргә күңеле менән тартыла ул.

Флүрә Хәмәтғәли ҡыҙы тулы ҡанлы тормош менән йәшәне, кешеләр менән күп аралашты. Шуға ла, 2009 йылдың декабрендә уның ҡапыл вафат булыуы күптәр өсөн аяҙ көндө йәшен атҡандай булды.

Ул изге йөрәкле, киң, яҡты күңелле кеше ине. Стәрлебаштарҙың хәтерендә лә шундай булып һаҡланалыр, тип уйлайым.

Мансур ҒИЗЗӘТУЛЛИН.

Кис ултырып лампа яҡтыһында

Байрам хөрмәтенә бүләккә.

Батист яулыҡ сиктем һиңә, әсәй,

Мөйөштәренә сиктем ал сәскә.

Ул сәскәне сиктем һиңә тиңләп,

Күҙ нурыма манып ептәрен.

Ошо ептәр тоташтырһын һиңә

Йөрәгемдең йылы хистәрен.

Шәм

«Юлдары үтә ҡатмарлы,

Серле ул, балам, тормош.

Йығылып ҡалһаң да бер саҡ,

Тороп китергә тырыш».

Шулай ти ине әсәйем

Миңә ауыр саҡтарҙа.

Йығылдым шул көтмәгәндә

Ете юлдың сатында...

Ишетелгән кеүек булды

Әсәмдән килгән тауыш:

- Бирешмә, балам, нисек тә,

Тороп китергә тырыш!

Етәкләп мине торғоҙҙо,

Көс бирҙе әсәм һүҙе.

Беҙҙең өсөн янып-көйөп,

Үҙе шәм кеүек һүнде.

Миләшкәй

Һығылып-һығылып тора

Миләштең тәлгәштәре.

Тәлгәштәрҙең емештәре,

Әйтерһең, күҙ йәштәре.

Һалмаҡ ҡына тирбәләләр

Миләштәр ел иҫкәндә.

Ҡойола миләш йәштәре

Ҡәбер ташы өҫтөнә.

Нисә йылдар һөйгәнемдең

Ҡәберендә һин һаҡта.

Бойоғоп бында киләмен

Һағышым ташҡан саҡта.

Рәхмәт һиңә, миләшкәйем,

Үбәмен тәлгәштәрен.

Һинең менән бергә мин дә

Түгәм ҡайнар йәштәрем.

Түгелде һағыштарым

Һарылды йәнгә һарылар,

Уралдым һағыштарға.

Һағыштарымды һөйләйем

Осоп барған ҡоштарға.

Ҡоштар, тимен, һеҙ бәхетле,

Осаһығыҙ парлап күктә.

Уҫал елдәр юлығыҙҙа

Була күрмәһен кәртә.

Мин дә пар ҡанатлы инем,

Ҡайырылды ҡанатым.

Ярһып сабып барған саҡта

Йығылды толпар атым.

Яңғыҙлыҡты күтәрә алмай

Аңлағыҙ йөрәгемде.

Һегә һөйләйем, ишетәһегеҙме?

Ҡайғымды, серҙәремде.

Тыңламаны ҡоштар мине.

Зарымды ишетмәне.

Һағыштарымды елпетеп,

Улар алып китмәне.

Болот тауҙарына инеп

Юғалдылар ҡоштарым.

Күҙҙәремдән йәштәр булып

Түгелде һағыштарым.

Яран гөлө

Яран гөлөм сәскә атты,

Берҙе түгел, етене.

Сәскәләре бигерәк матур

Һин дә килеп күр инде.

Гөлөм араһынан ҡарап

Ҡалған инем киткәндә.

Киләһеңме? Кил тиҙерәк,

Мин һағынып көткәндә.

Сәскә атҡан яран гөлөм.

Берҙе түгел, етене.

Сәскәләй матур сағымда

Көттөрмә, етер инде.

Әремдәр

Тауҙарҙа аҡһыл әремдәр,

Һауала әрем еҫе.

Әремдәрҙә лә сағыла

Ауылдың күркәм төҫө.

Аҡһыл әремдәр тауҙарҙың,

Салланған сәсе кеүек.

Әремдәр еҫен таратып,

Елдәр йөрөй йөгөрөп.

Тауҙарҙа аҡһыл әремдәр,

Һауала әрем еҫе.

Тыуған яҡта әремдәр ҙә

Хуш еҫле гөлдәр кеүек.

Флүрә СӘЛИМОВА.